Mazury domki wyróżniają się nieprzeciętnymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi na tle innych krain Polski. Walory te były i są coraz większym magnesem ściągającym wielu turystów polskich i zagranicznych. Niestety, ta piękna kraina od dziesiątków lat poddawana była gospodarczej presji ze strony człowieka, czego skutkiem był gwałtowny wyrąb lasów, osuszanie terenów bagiennych, torfowisk a nawet całych jezior, a w ostatnim czasie także agresywna chemizacja środowiska i zabudowa brzegów wód.
Aby zachować dla potomnych chociaż fragment niezniszczonego i Mazury noclegi reprezentatywnego krajobrazu mazurskiego, prof. Władysław Szafer, znany botanik z Krakowa i zaangażowany działacz w międzynarodowym ruchu ochrony przyrody, w połowie lat 60-tych, zaproponował utworzenie Mazurskiego Parku Narodowego. W ideę tę zaangażował się ówczesny i wielce zasłużony w ochronie przyrody Warmii i Mazur Wojewódzki Konserwator Przyrody Jan Panfil. W skład parku narodowego miał wejść najpiękniejszy obszar Pojezierza Mazurskiego, północno-zachodnia część Puszczy Piskiej z rzeką Krutynią i Jezioro Nidzkie. Sprzeciwiło się temu lobby gospodarcze – leśnictwo, myślistwo i masowa turystyka. Równolegle wrócono do opracowanej i zreferowanej przez doc. Tadeusza Szczęsnego w 1966 r., na sesji Państwowej Rady Ochrony Przyrody, koncepcji parków krajobrazowych na Mazurach takich, jak: Krutynia i Jezioro Nidzkie o funkcjach przyrodniczych oraz Śniardwy o charakterze wypoczynkowym. W 1970 r. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej podjęło uchwałę o utworzeniu Mazurskiego Parku Krajobrazowego (jako formy przejściowej do czasu utworzenia parku narodowego). Jezioro Nidzkie, którego nie włączono do Mazurskiego Parku Krajobrazowego, zostało w wyniku wspólnych działań Jana Panfila i działacza turystyki Kazimierza Saysse-Tobiczyka, uznane za rezerwat przyrody w 1972 roku. agroturystyka Mazury
Po reformie podziału administracyjnego kraju w 1975 r. i utworzeniu województwa suwalskiego, prawnicy podnieśli problem błędnej procedury prawnej przy powołaniu parku krajobrazowego w 1970 r. W związku z tym wznowiono utworzenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego mocą uchwał Wojewódzkich Rad Narodowych w Suwałkach z dnia 5 grudnia 1977 r. i w Olsztynie z dnia 8 grudnia 1977 r. W związku z tym rok 1977 uznaje się za oficjalną datę utworzenia Mazurskiego Parku Krajobrazowego. Powierzchnia Parku wynosiła w tym czasie ok. 49 tys. ha, a otuliny ok. 19 tys. ha. Park obejmował swoimi granicami część gmin Mrągowo, Piecki i Świętajno (wojewódzwo olsztyńskie) oraz Mikołajki, Ruciane-Nida, Pisz i Orzysz (województwo suwalskie). Rok później powołano Społeczną Radę Koordynacyjną Mazurskiego Parku Krajobrazowego. Mazury pokoje nad jeziorem
Pierwszym jej przewodniczącym został znany artysta malarz Andrzej Strumiłło, a wiceprzewodniczącym prof. Benon Polakowski z ART w Olsztynie. W późniejszych latach dużą rolę odgrywał w Radzie zmarły prof. Wirgiliusz Żurowski. Zadaniem Rady było wydawanie opinii w sprawach problematycznych i większych inwestycji związanych z terenem Parku i jego strefy ochronnej. W 1983 r. przy Wojewódzkim Konserwatorze Przyrody w Olsztynie utworzono pierwszy etat urzędniczy – inspektora, związany z ochroną terenu Parku. Funkcję tę pełnił do 1990 r. Jerzy Kruszelnicki. Był to dobry okres w dziejach Parku – jego powierzchnię udało się w tym czasie powiększyć do około 54 tys. ha i utworzono na jego terenie 2 duże rezerwaty przyrody: „Krutynia”, zwany Krutynią Dolną (969,33 ha) oraz „Pierwos” (605,48 ha). W tym czasie Konserwatorzy Przyrody w Olsztynie – Stanisław Dąbrowski i w Suwałkach – Zdzisław Szkiruć postarali się o etaty dla zawodowych strażników Parku, po czterech w każdym województwie. W czerwcu 1985 roku z inicjatywy Jerzego Kruszelnickiego odbyło się w Olsztynie plenarne posiedzenie Komitetu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w sprawie przyspieszenia prac nad utworzeniem Mazurskiego Parku Narodowego. Jednym z głównych wyników obrad miało być utworzenie grupy roboczej, która pilotowałaby prace związane z tworzeniem parku narodowego, mniej więcej w granicach parku krajobrazowego. Misję utworzenia tej grupy otrzymał prof. Zdzisław Kajak z Instytutu Ekologii PAN. Brak poparcia potencjalnych członków grupy z ośrodka olsztyńskiego doprowadził do tego, że misja ta zakończyła się fiaskiem, a sprawa parku narodowego została odłożona na czas nieokreślony. Mazury domki nad jeziorem
W 1988 r. Wojewodowie, Olsztyński i Suwalski, powołali Zarząd Mazurskiego Parku Krajobrazowego z siedzibą w Ukcie, którą w 1990 r. przeniesiono do miejscowości Krutyń. Następne lata pokazały jednak, że pomimo utworzenia Zarządu, taka forma jak park krajobrazowy nie wystarcza do zachowania dotychczasowych przyrodniczych i krajobrazowych walorów tego obszaru. Piętrzyły się problemy związane z nielegalnym budownictwem, nieuporządkowanym ruchem turystycznym oraz nieuporządkowaną gospodarką leśną i rybacką. W związku z tym, pracownicy Zarządu (J. Kruszelnicki, G. Wagner) przygotowali w latach 1990-93 dokumentację potrzebną do utworzenia Mazurskiego Parku Narodowego. Dokumentacja do wniosku o utworzenie MPN została sporządzona i uzasadniona naukowo w dwóch wersjach: I – 31 496 ha, II – 47 121 ha (z jeziorem Śniardwy). We wrześniu 1991 r. Państwowa Rada Ochrony Przyrody pozytywnie zaopiniowała tę dokumentację. W 2011 r. rząd RP przyjął w Strategii Zagospodarowania Przestrzennego Kraju utworzenie Mazurskiego Parku Narodowego.