Biłgoraj

Początki miasta Biłgoraj noclegi sięgają XVI wieku, kiedy to 10 września 1578  roku król Polski Stefan Batory wystawił przywilej, w którym zezwolił Adamowi Gorajskiemu wybudować i założyć miasto. Podstawą ustroju wewnętrznego nowo utworzonego miasta stało się prawo magdeburskie. Biłgorajanie uzyskali prawo odbywania trzech jarmarków w roku: 14 lutego (św. Walentego), 3 czerwca (św. Erazma), 29 września (św. Michała Archanioła) oraz tygodniowego targu w sobotę. Następnie terminy targu i jarmarków zostały zmienione. Jarmark lutowy przeniesiony został na dzień Święta Trzech Króli, wiosenny na Niedzielę Przewodnią. Dodano jarmark letni, który przypadać miał na dzień Przemienienia Pańskiego, czyli 6 sierpnia. Termin jarmarku jesiennego pozostawiony został bez zmian. Natomiast dzień targów przeniesiono   z soboty na czwartek. noclegi Biłgoraj
Po śmierci założyciela miasta Adama Gorajskiego w 1590 roku właścicielem miasta został Zbigniew Gorajski. Biłgoraj na przełomie XVI i XVII wieku stał się ważnym punktem na mapie wymiany handlowej w ówczesnej Rzeczypospolitej. Miasto zamieszkiwali przede wszystkim Polacy i Rusini, ale stosunkowo szybko osiedlali się  w nim również Żydzi, którzy stanowili trzecią co do wielkości grupę etniczną zamieszkującą miasto. W 1616 roku Zbigniew Gorajski wydał dla nich przywilej, pozwalający na osiedlanie się w północno – zachodnim sektorze miasta. Ustanowiono również niezależnego do władz gminy miejskiej sędziego dla Żydów, który był mianowany przez właściciela. Okres rządów Zbigniewa Gorajskiego był czasem  rozwoju miasta, liczba jego ludności sięgnęła ok. 1,5 tys. mieszkańców (R. Szczygieł, Lokacja miasta Biłgoraja i jego rozwój w okresie przedrozbiorowym, w: Nad Tanwią i Ładą. Przyczynki do historii kultury Ziemi Biłgorajskiej, t. II, Biłgoraj 2008, s. 9 – 10). noclegi w Biłgoraju
Biłgoraj poważnie dotknęły wydarzenia związane z powstaniem Chmielnickiego w 1648 roku, kiedy to miasto zostało spalone.
W 1693 roku włość biłgorajską nabył Stanisław Antoni Szczuka, a po jego śmierci w 1710 roku, zarządzaniem dobrami zajmowała się wdowa Konstancja z Potockich. Jej zasługą było odnowienie statutu cechu sitarskiego. Zawód ten stał się głównym zajęciem większości mieszkańców miasta.. Następnymi właścicielami miasta byli Kątscy i Potoccy. Pod koniec XVIII wieku ludność Biłgoraja przekroczyła 2 tys. mieszkańców stając się jednym z najważniejszych ośrodków miejskich województwa lubelskiego. Swoją pozycję miasto zawdzięczało sitarstwu i przetacznictwu, którymi to w większości zajmowali się mieszkańcy miasta. Handel należał głównie do Żydów, których liczebność stale rosła. W 1765 roku w Biłgoraju mieszkało ich 661, zaś pod koniec XVIII wieku już 900. W tym okresie Biłgoraj był miastem prywatnym, leżącym w powiecie urzędowskim województwa lubelskiego.
Okres rozwoju miasta powstrzymany został w okresie pierwszego rozbioru Polski, kiedy to w 1772 roku miasto zajęte zostało przez Austriaków. Później wprawdzie Biłgoraj wrócił jeszcze do Rzeczypospolitej, ale w 1792 roku zajęły go wojska rosyjskie. W wyniku III rozbioru Polski miasto dostało się pod panowanie austriackie (R. Szczygieł, Lokacja miasta Biłgoraja i jego rozwój w okresie przedrozbiorowym, w: Nad Tanwią i Ładą. Przyczynki do historii kultury Ziemi Biłgorajskiej, t. II, Biłgoraj 2008, s. 11 – 12).
Na początku dziewiętnastego stulecia doszło do zmiany właściciela miasta. Posiadaczem Biłgoraja, który nadal pozostawał miastem prywatnym, został Stanisław Nowakowski. Po jego śmierci, dobrom biłgorajskim groziła licytacja. Miało to związek z hulaszczym trybem życia jego syna, Maksymiliana Nowakowskiego. Wówczas do głosu doszła starsza linia rodziny Nowakowskich. Córki z pierwszego małżeństwa nie otrzymały legatów w gotówce. W tej sytuacji drugi mąż Teodory Drzewieckiej Walerian Płatonow zabezpieczył legat swojej żony na hipotece dóbr miasta. Mikołaj Płatonow piastował wysoki urząd w rosyjskiej Komisji Sprawiedliwości. Wykorzystał swoje stanowisko, jak również znajomość prawa, spłacił młodszą linię Nowakowskich i około roku 1850 stał się właścicielem Biłgoraja. W 1864 roku miasto zostało nabyte przez Skarb Państwa (J. Markiewicz, R. Szczygieł, W. Śladkowski, Dzieje Biłgoraja, Lublin 1985, s. 90).
W 1809 roku Biłgoraj został włączony do Księstwa Warszawskiego. W 1813 roku miasto zajęte zostało przez wojska rosyjskie i włączone następnie do Królestwa Polskiego. W powstaniu listopadowym biłgorajanie wspierali wojska powstańcze daninami pieniężnymi i rzeczowymi. Kilkudziesięciu mieszkańców miasta wzięło również czynny udział w wojnie polsko – rosyjskiej. W okresie powstania styczniowego, w okolicach miasta walczyły oddziały powstańcze: płk. Leona Czechowskiego, gen. Antoniego Jeziorańskiego oraz płk. Marcina Lelewela – Borelowskiego. Mieszkańcy wspierali powstańców, jeszcze przed wybuchem powstania zawiązana została sieć spiskowa skupiająca między innymi burmistrza Antoniego Matuszkiewicza oraz księdza Bartłomieja Chwałę – proboszcza tutejszej parafii. 3 września 1863 roku powstańcy stoczyli zwycięską bitwę pod Panasówką. Poprzedziła ją odbyta dzień wcześniej potyczka pod Biłgorajem. Mieszkańców miasta, a zwłaszcza uczestników spisków po zakończeniu powstania dotknęły represje carskie. W okresie powstania Biłgoraj liczył około 5,5 tys. mieszkańców. W organizacji powstańczej zaangażowani byli – oprócz wspomnianych już burmistrza miasta oraz proboszcza – księża, prawie cała inteligencja mieszkająca w mieście oraz rzemieślnicy, młodzież, a nawet w pewien sposób biłgorajscy Żydzi  oraz okoliczna szlachta (T. Brytan, Biłgorajanie w Powstaniu Styczniowym, w: Nad Tanwią i Ładą. Przyczynki do historii  i kultury Ziemi Biłgorajskiej. Biłgorajanie, Biłgoraj 2007, s. 15).
W XIX wieku Biłgoraj zamieszkiwany był przez ludność polską i żydowską.
W roku 1827 Żydzi biłgorajscy stanowili 33% ogółu mieszkańców miasta. W roku 1899 na 8953 mieszkańców miasta Żydzi stanowili już 42,5% mieszkańców (J. Markiewicz, R. Szczygieł, W. Śladkowski, Dzieje Biłgoraja, Lublin 1985, s. 107).
Po klęsce powstania styczniowego, na przełomie XIX i XX wieku nastąpiło ożywienie polityczne miasta. Wtedy to na terenie miasta swoją działalność prowadziła Polska Partia Socjalistyczna oraz Stronnictwo Narodowo – Demokratyczne.
W początkowym okresie pierwszej wojny światowej Biłgoraj stał się centralnym punktem oparcia galicyjskiej ofensywy. Przez miasto przeszły wojska austro-węgierskie, które następnie zostały pobite w bitwie pod Kraśnikiem. Do Biłgoraja weszły oddziały rosyjskie, które przebywały w mieście przez prawie rok. W lipcu 1915 roku ponownie do miasta weszły wojska austriackie, które pozostały w nim do końca wojny. Austriacy prowadzili wobec miasta politykę rabunkową, a warunki życia w nim były bardzo ciężkie.  Na początku listopada 1918 roku Biłgoraj został oswobodzony,a miejscowi działacze Polskiej Organizacji Wojskowej dokonywali rozbrojenia żołnierzy austriackich.
W 1919 roku Biłgoraj stał się jednym z powiatów województwa lubelskiego. W mieście swoje siedziby miało wiele instytucji publicznych oraz dekanat rzymskokatolicki skupiający dziesięć parafii. W okresie międzywojennym liczba członków biłgorajskiej Rady Miasta wynosiła od 18 do 24 osób. Funkcję burmistrzów pełnili: Bolesław Zarzycki, Franciszek Wolski, Roman Mędrzecki, Kazimierz Głogowski, Jan Brodowski (dwukrotnie), Władysław Kabat, Mieczysław Kucharski, Kazimierz Kryński.
W 1921 roku obszar miasta wynosił 1656 ha. Mieszkańców natomiast było 5603 w tym 3715 ludności żydowskiej. W kolejnych latach liczba mieszkańców miasta stale się powiększała. W sierpniu 1939 roku wynosiła już 8270 mieszkańców, w tym 3175 Polaków, 5010 Żydów i 85 Ukraińców   (J. Markiewicz, R. Szczygieł, W. Śladkowski, Dzieje Biłgoraja, Lublin 1985, s. 159 – 160).
Głównym zajęciem mieszkańców miasta w okresie międzywojennym było  rzemiosło, handel i rolnictwo. Duża część mieszkańców zajmowała się pracą nakładczą przy wyrobie sit i włosianki. W mieście działało również około 250 warsztatów rzemieślniczych. Nadzieje na przyciągnięcie do Biłgoraja przemysłu wiązano z powstaniem Centralnego Okręgu Przemysłowego. W 1938 roku powołana została Miejska Komisja Centralnego Okręgu Przemysłowego, lecz pomimo podjętych prób plany na rozwój przemysłowy miasta nie powiodły się. Ważnym wydarzeniem dla rozwoju miasta było wybudowanie elektrowni, co umożliwiło elektryfikację miasta i polepszyło poziom życia mieszkańców.
. Duży problem w okresie międzywojennym stanowiła opieka zdrowotna. W celu poprawy tej sytuacji w 1920 roku oddany został do użytku niewielki Państwowy Szpital Epidemiologiczny a w 1928 roku Szpital Powiatowy w Biłgoraju.
W okresie międzywojennym w Biłgoraju działało całe spektrum partii politycznych. Spośród nich najsilniejszy był ruch ludowy: Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”, Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” oraz Chłopskie Stronnictwo Radykalne księdza Okonia, czy Stronnictwo Chłopskie. Barwną postacią życia politycznego był pochodzący z Soli, dwukrotny poseł na Sejm RP – Jan Dziduch. Na terenie miasta działały również Polska Partia Socjalistyczna, Komunistyczna Partia Polski, czy Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, z partii prawicowych: Związek Ludowy Narodowy, Stronnictwo Narodowe oraz Obóz Wielkiej Polski. W Biłgoraju działalność prowadziły również partie żydowskie. W 1933 roku w Biłgoraju działał Miejski Oddział Ogólnożydowskiej Partii Pracy liczący początkowo 50 członków. Innym ugrupowaniem żydowskim była Aguda, walcząca o zachowanie religii i tradycji (od 1918 roku – Pokój Wiernym Izraelitom). Na terenie miasta działały również: Histadrut ha Cyjonit be Polonijah, Centrum Duchowe (Mizrachi) oraz skrajnie nacjonalistyczny Związek Syjonistów – Rewizjonistów (D. Skakuj, Zarys dziejów powiatu biłgorajskiego w latach 1867 – 1939, Biłgoraj 2005, s. 186 – 193).
8 września 1939 r. nastąpiło pierwsze bombardowanie miasta i tak  rozpoczęła się dla mieszkańców Biłgoraja II wojna światowa. Drugie bombardowanie Biłgoraja miało miejsce 14 września, a 16 września miała miejsce bitwa o Biłgoraj, którą toczyły siły Armii „Kraków”. W bitwie tej poległo 78 żołnierzy polskich. Działania te były związane z bitwą pod Tomaszowem Lubelskim. 17 września miasto zostało zajęte przez wojska niemieckie. Od 28 września do 3 października  Biłgoraj był w rękach wojsk radzieckich, po czym ponownie znalazł się pod okupacją  niemiecką.
6 października Biłgoraj oddział kawalerii z grupy „Kowel”, którą dowodził płk. dypl. Leon Koc, podjął próbę walki z wrogiem, przejeżdżając przez teren miasta i niszcząc mienie wroga. Wspomniany oddział wchodził w skład Grupy Operacyjnej płk. dypl. Tadeusza Zieleniewskiego.
Po klęsce kampanii wrześniowej Niemcy uczynili z Biłgoraja siedzibę powiatu wchodzącego w skład dystryktu lubelskiego. Okupant wprowadził racjonowanie środków żywności. W krótkim czasie w mieście zapanowała bieda. Zgodniez założeniami polityki hitlerowskiej szczególnej eksterminacji poddana została ludność  narodowości żydowskiej. W Biłgoraju utworzony został Judenrat o charakterze powiatowym. Restrykcje wobec ludności żydowskiej polegały na przymuszaniu Żydów do robót drogowych, konieczności rejestracji w Magistracie całego swojego majątku, nakaz udostępniania władzom niemieckim wszystkich zajmowanych przez siebie pomieszczeń, noszenia na ramieniu opaski z niebieską gwiazdą syjońską, oznaczania swoich sklepów. Wprowadzono również zakaz uczęszczania do większości miejsc publicznych, jak też poruszania się główną ulicą miasta. Żydzi otrzymywali również mniejsze racje żywnościowe. Ponadto żydowskie dzieci nie mogły uczęszczać do szkoły, nawet na poziomie podstawowym. Zakazane było również kultywowanie tradycyjnych obrządków religijnych. Ostateczną likwidację Żydów w Biłgoraju rozpoczęto 2 listopada 1942 roku. Wymordowano tego dnia  400 osób tej narodowości, a około 2500 wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu. Pojmanych Żydów z Biłgoraja, Tarnogrodu i Krzeszowa prowadzono do baraków, a następnie 3 listopada 1942 roku wszystkich popędzono do Zwierzyńca. Ze stacji kolejowej w Zwierzyńcu wywożeni byli do obozu zagłady w Bełżcu. Obóz ten został specjalnie założony w celu realizacji zagłady Żydów w ramach „Akcji Reinhardt”. Pod tą nazwą krył się plan eksterminacji Żydów europejskich, która miała być dokonana na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Do obozu w Bełżcu trafiały transporty z ziemi lubelskiej, ale również  z Krakowa i Galicji wschodniej. Zdarzały się również transporty z innych państw europejskich.  W obozie tym zamordowanych zostało ok. 500 tys. osób (w tym ok. 1,5 tys. Polaków za pomoc udzieloną Żydom).
15 stycznia 1943 roku zlikwidowano ostatecznie tzw. małe getto w Biłgoraju, mieszczące się przy ul. 3 – go Maja. Według szacunkowych obliczeń w okresie II wojny światowej zabito 80% biłgorajskich Żydów (D. Skakuj, Żydzi w Biłgoraju w latach II wojny światowej  w: Nad Tanwią i Ładą. Przyczynki do historii i kultury Ziemi Biłgorajskiej.t. IV, Biłgoraj 2009, s. 53 – 58).
W maju 1940 roku na terenie Generalnego Gubernatorstwa władze niemieckie rozpoczęły działania mające na celu likwidację polskiej inteligencji. Akcja ta nosiła kryptonim „AB”. Biłgorajskie gestapo przeprowadziło cztery duże akcje aresztowań:  w październiku 1939, czerwcu 1940, marcu 1941 oraz maju 1942. Większość aresztowanych została zesłana do obozów koncentracyjnych. Aresztowania mieszkańców miasta nie ograniczały się jedynie to wskazanych wcześniej i miały miejsce właściwie przez cały okres okupacji (J. Markiewicz, R. Szczygieł, W. Śladkowski, Dzieje Biłgoraja, Lublin 1985, s. 236 – 237).
W okresie okupacji na terenie miasta działał ruch oporu. Na przełomie października i listopada powstały pierwsze komórki Służby Zwycięstwu Polsce, przemianowanej następnie w Związek Walki Zbrojnej, a od roku 1942 w Armię Krajową. Samo miasto, jak też jego okolice odgrywały ogromną rolę w walce z okupantem ze względu na strategiczne położenie między Puszczą Solską i lasami janowskimi, w których w latach 1943 – 1944 działały liczne oddziały partyzanckie. W mieście istniały ośrodki dyspozycyjne polskiego ruchu oporu o zasięgu powiatowym i ponad powiatowym. Przez cały okres okupacji siedziby swoje miały tutaj ważne agendy Komendy Obwodu biłgorajskiego ZWZ – AK, takie jak: wywiad czy  kwatermistrzostwo. Tutaj znajdował się również punkt poczty i kontaktów zamiejscowych Komendy Okręgu Lubelskiego Związku Walki Zbrojnej, a od lipca 1941 roku Inspektoratu Zamojskiego. W Biłgoraju miała również swoją siedzibę Komenda Hufca Szarych Szeregów.  W czerwcu 1941 roku obwód biłgorajski ZWZ – AK został podzielony na pięć rejonów, z których każdy obejmował 2 – 3 placówki. Miasto stało się siedzibą rejonu, który otrzymał kryptonim „Akademia”. Komendantem rejonu został por. Józef Stegliński ps. Cord. W jesieni 1943 roku utworzony został pod jego dowództwem oddział partyzancki złożony z żołnierzy AK z rejonu biłgorajskiego. Wielu żołnierzy tego zgrupowania wzięło udział w bitwie partyzanckiej pod Osuchami i poniosło tam śmierć. Okupacja Biłgoraja zakończyła się 24 lipca 1944 roku, kiedy to oddziały radzieckie wspólnie z partyzantami weszły do miasta łamiąc opór niemieckiego garnizonu (J. Markiewicz, R. Szczygieł, W. Śladkowski, Dzieje Biłgoraja, Lublin 1985, s. 246 – 257).
W okresie powojennym nastąpił szybki rozwój miasta, który Biłgoraj zawdzięcza przede wszystkim Józefowi Dechnikowi. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych pełnił on funkcję I sekretarza Komitetu Powiatowego PZPR  w Biłgoraju. Jego zasługą jest odbudowa i rozwój Biłgoraja  w pierwszym okresie po zakończeniu wojny. W latach 1972 – 1980 był członkiem Komitetu Centralnego PZPR. W pierwszych latach powojennych zwiększała się liczba ludności miasta. Na koniec roku 1965 w Biłgoraju mieszkało 10 027 mieszkańców, natomiast na koniec roku 1978 było ich już 18 004 (J. Markiewicz, R. Szczygieł, W. Śladkowski, Dzieje Biłgoraja, Lublin 1985, s. 268).
5 listopada 1948 roku utworzona została Włosiankarska Spółdzielnia Pracy w Biłgoraju. W latach 1969 – 1972 wybudowany został Zakład Metalowy, który przekształcony został następnie w Spółdzielnię Pracy Metalowców „Biłmet”. W 1954 utworzono zakłady „Bitra”, a następnie Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego „Mewa”.  W kolejnych latach powstały: Biłgorajskie Przedsiębiorstwo Budowlane, Biłgorajskie Zakłady Naprawy Samochodów,  Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i inne. Rozwijała się również oświata.
Całkowita likwidacja zniszczeń wojennych nastąpiła w latach 1957 – 1970. W latach 1971 – 1978 powstały osiedla mieszkaniowe im. J. Krasickiego (obecnie Nadstawna), oraz im. H. Sienkiewicza.
Dla rozwoju kulturalnego miasta istotne było utworzenie w roku 1953 Powiatowego Domu Kultury, przemianowanego następnie na Biłgorajski Dom Kultury, a obecnie Biłgorajskie Centrum Kultury.
Od 1975 roku, w wyniku reformy administracyjnej, Biłgoraj przestał być miastem powiatowym i wszedł w skład województwa zamojskiego. W 1978 roku Biłgoraj został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
W okresie strajków sierpniowych w 1980 roku pierwszym zakładem w Biłgoraju, który podjął strajk były Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego „Mewa”. Następnie strajkowały Zakłady Przemysłu Metalowego (we wrześniu). Pierwsze Komitety Założycielskie NSZZ Solidarność w Biłgoraju powołane zostały w październiku 1980 roku . (E. Wilkowski, Solidarność na Ziemi Biłgorajskiej w latach 1980 – 1989, Chełm 2010, s. 96 – 99). W okresie stanu wojennego na terenie miasta organizowane były strajki oraz kolportowano ulotki. Najbardziej spektakularną akcją była próba zorganizowania czynnego strajku, podjęta przez około 120 pracowników w Biłgorajskich Zakładach Naprawy Samochodów. 12 grudnia pracę przerwało 15 pracowników w Biłgorajskim Przedsiębiorstwie Budowlanym. 30 grudnia 1981 roku młodzież kolportowała na terenie miasta ulotki o charakterze opozycyjnym (E. Wilkowski, Solidarność na Ziemi Biłgorajskiej w latach 1980 – 1989, Chełm 2010, s. 294 – 297). Władze komunistyczne internowały niektórych działaczy Solidarności z terenu Biłgoraj pokoje do wynajęcia.
Po 1989 roku rozpoczął się nowy etap w dziejach miasta. Symbolem zachodzących zmian gospodarczych na naszych terenach było utworzenie w 1990r. związanej z Januszem Palikotem spółki Ambra, która stała się potentatem na rynku win. Ponadto w mieście działają takie firmy jak: Black Red White – producent mebli, firma produkująca opakowania – Model, producent drzwi i okien – PolSkone. W Biłgoraju funkcjonują cztery szkoły podstawowe, cztery gimnazja i sześć szkół ponad gimnazjalnych. W 1999 roku przeprowadzono reformę administracyjną, w wyniku której przywrócono trójstopniowy podział terytorialny Polski. Tym samym przywrócony został powiat Biłgoraj domki. Od 2000 roku w Biłgoraju funkcjonuje Kolegium Licencjackie UMCS.
Obecnie miasto zamieszkuje ponad 27 000 mieszkańców.

Świętajno

Z uwagi na położenie wśród lasów i jezior, Świętajno noclegi gmina jest atrakcyjna turystycznie. Uroda i czystość wód , rozpostartych wśród rozległych drzewostanów, torfowisk, zagajników z bogactwem runa leśnego, stanowiskami roślin chronionych i mnóstwem dzikiej zwierzyny, czynią z gminy wyjątkowy region rekreacyjny i wypoczynkowy. Bogate kompleksy leśne, pozostałe po nieprzeniknionych borach i kniejach, są urzekającym swą powagą i spokojem, zasadniczym elementem krajobrazu, prawdziwą ostoją wielu gatunków roślin i zwierząt. Dominują tu drzewostany iglaste; sosnowe i świerkowe, mniej licznie występują gatunki liściaste (dąb, brzoza, osika, olsza, grab ). Warto wspomnieć o zbiorowiskach roślin torfowych (żurawina błotna, bagno zwyczajne, skalnica torfowa i inne ) i stanowiskach roślin chronionych (kosaciec syberyjski, pięciornik norweski, nasiędrzał pospolity, widłak goździsty, wawrzynek wilczełyko, turówka wonna, lilia złotogłów, rosiczka, storczyki ). Bogaty świat zwierzęcy reprezentują: jeleń, sarna, dzik, lis, wilk, ryś, borsuk, wiewiórka, kuna, bóbr, oraz liczne gatunki ptaków: dzięcioł, sójka, słonka, kraska, myszołów, jastrząb, bażant, kuropatwa, czapla siwa, żuraw, bocian biały. Większość wód obfituje w różne gatunki ryb, m.in. pstrągi, węgorze, szczupaki, okonie, liny sielawy. noclegi Świętajno

Jezioro Świętajno domki znajduje się w województwie warmińsko-mazurskim, niedaleko wsi Narty. Jego oficjalna nazwa to Świętajno, lecz, aby łatwiej można było je odróżnić od innego jeziora o identycznej nazwie ale znajdującego się kilkadziesiąt kilometrów na wschód, powszechnie stosuje się nazwę Jezioro Świętajno k. Nart lub po prostu Narty czy Jezioro Narckie. Zwał, jak zwał, cały czas mówimy o tym samym zbiorniku wodnym 😉 Świętajno pokoje do wynajęcia
Jezioro ma powierzchnię 175 ha, długość: 2,2 km, szerokość 1,2 km, a jego maksymalna głębokość wynosi 30 metrów (średnia: jedenaście metrów). Charakteryzuje się dobrą przejrzystością wody, która latem sięga nawet 6 metrów! Brzegi jeziora są pagórkowate, na przemian płaskie i strome, od północnego zachodu porasta je las, a w innych częściach pola i łąki. Wieś Narty i cała zabudowa letniskowa ciągnie się wzdłuż południowego brzegu.
Dzięki piaszczystemu, niezbyt zamulonemu dnu oraz dużej przejrzystości, w jeziorze Świętajno doskonale się pływa, a także nurkuje. Jest to również popularne miejsce wśród wędkarzy, występują tu takie gatunki ryb, jak: szczupak, miętus pospolity, okoń, sielawa, płoć, węgorz, leszcz, karp, wzdręga i lin. Świętajno agroturystyka
Mamy trzy zejścia do Jeziora Świętajno:
– leśna polanka przy drodze Jedwabno-Szczytno, przy samym płocie kempingu
– zejścia przy kempingach (np. baza Nurtur)
– zejście przy pensjonacie „U Kulasa”
Radzimy skorzystać z pierwszego lub trzeciego wariantu, który zwykle jest mniej zatłoczony.

Ogromnym bogactwem gminy Świętajno są lasy, jeziora i przepływająca tędy rzeka Krutynia. Jednak mimo tych walorów przyrodniczych ten piękny region cieszy się mniejszym zainteresowaniem turystów, niż można by przypuszczać.

Po Galindach zostały ślady grodzisk, kurhanów i miejsca, gdzie były ich święte gaje. Można je obejrzeć między innymi w okolicach Powałczyna.

Osadnicy przez stulecia karczowali puszczę, zakładając siedliska. Powstawały węglarnie, smolarnie, sadyby rybackie. Pierwsza wzmianka o Świętajnie pochodzi z 1688 r., ale miejscowość powstała dwa lata wcześniej. Nazwa wsi (niem. Schwentainen) jest związana prawdopodobnie z miejscem staropruskiego kultu religijnego.

Turystę zainteresują zapewne drewniane chałupy mazurskie z początków 20. wieku oraz kościół rzymskokatolicki przy głównej ulicy, z 1908 r. W centrum stoi pomnik, upamiętniający poległych podczas I wojny światowej. Po 1945 r. zdjęto tablicę, dodano natomiast na szczycie kulę z gołąbkiem pokoju.

Gmina ma 28 tys. ha powierzchni, z czego 62 procent zajmują lasy Puszczy Piskiej, 2 procent jeziora: Świętajno, Piasutno, Nożyce, Kierwik, Zdrużno, Zyzdrój, Krawno, Spychowskie, Marksoby. Wszędzie są dobre drogi, ładne gospodarstwa.

Ze Świętajna udajemy się do pobliskich Jerutek. Tu zwraca naszą uwagę zabytkowy kościół. Od wioski prowadzą w głąb lasu ścieżki. Samochodem wjeżdżać nie wolno, pozostaje spacerek.

Wracamy do Świętajna. Kolejny przystanek, założone w 1678 r. Piasutno. We wsi są dwa jeziora: Piasutno i Nożyce. Przed wojną były własnością całej wsi, podzielono je na sektory. Dzisiaj Piasutno również należy do kilku gospodarzy, którzy sprzedają karty wędkarskie, Nożyce zaś do Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Na budynku podstawówki wisi tablica poświęcona Jerzemu Lancowi, który był kierownikiem polskiej szkoły w okresie międzywojennym.

Zatrzymujemy się w pobliskim Powałczynie. Jest tu również kilka ładnych drewnianych mazurskich domów.
Będąc w okolicy warto wybrać się do wsi Kolonia, a stamtąd do Raciborza nad pięknym jeziorem Świętajno. Od Raciborza prowadzi przez las droga do Babięt. Można też zwiedzić przeciwną stronę gminy, turystycznie słabiej zagospodarowaną. Leży od południowej strony szosy z Olsztyna do Ostrołęki. Znajduje się tam miejscowość Jerominy.

Ryn historia miasta

Najstarsze wzmianki dotyczące historii Gminy Ryn noclegi sięgają epoki neolitu (4500 – 1700 lat p.n.e.) Podczas prac wykopaliskowych w miejscowości Jeziorko odkryto wyroby kamienne z tego okresu. Każda następna epoka pozostawiała coraz więcej śladów. Wyroby z epoki brązu (700-600r pne) i charakterystyczne dla tego okresu kurhany odkryto w Sterławkach Wielkich. Z końca ub. wieku znane są pojedyncze kurhany i cmentarzyska kurhanów z Orła, Skorupek i Sterławek Wlk. W tym czasie datowane są również osady obronne budowane na wzniesieniach (Jeziorko, Orło) i osady nawodne (Knis).Widok kościoła (przed pożarem) – obecnie w tym miejscu jest Zajazd Pod Kasztanami noclegi Ryn

Po raz pierwszy w źródłach pisanych wspomina mieszkańców tych ziem – Prusów, ok. I w. n.e. Tacyt. Klaudiusz Ptolemeusz zaś mówi już o plemionach pruskich, wymieniając m.in. Galindów, którzy zamieszkiwali teren dzisiejszej Gminy Ryn. To mające swoje oryginalne obrzędy, tradycje i wierzenia pogańskie plemię zostało przetrzebione i unicestwione przez przybyłych tu na pocz. XIII w. Krzyżaków. Ryn pensjonaty

W efekcie tych działań cała, porośnięta gęstą puszczą okolica została wyludniona. Akcję kolonizacyjną Widok Rynu od strony Rybicaluprzeprowadzono dopiero w XV i XVI w., sprowadzając na te tereny głównie chłopów polskich z Mazowsza. W tym czasie powstały prawie wszystkie istniejące do dziś na terenie Gminy wsie. Najstarsze informacje o Rynie pochodzą z Kroniki Wiganda z Marburga z 1377r, który to rok przyjmuje się, za początek budowy ryńskiego zamku (niektóre źródła podają 1376 r, a prace archeologiczne sugerują, że nastąpiło to o cale 100 lat wcześniej). Zamek zbudowano na wzgórzu najprawdopodobniej w miejscu istniejącego niegdyś galindzkiego grodu pomiędzy dwoma jeziorami, z których jezioro Ołów stanowiło naturalną fosę. Ponoć jezioro i zamek przypominały Krzyżakom rzekę Ren (Rhein) i zamki nad nią stojące – stąd być może wzięła się nazwa Ryn – ale to tylko legenda. Jak było na prawdę – nikt nie wie. Pod koniec XIV w. Zamek Ryn stał się siedzibą Komturii i jego znaczenie wyraźnie wzrosło. Ryn pokoje do wynajęcia

Pierwszym ryńskim Komturem był Fryderyk von Wallenrod. Oprócz funkcji militarnych zamek pełnił rolę administracyjno – gospodarczą, zaopatrując Zakon m.in. w ryby, miód i mięso dzikiej zwierzyny. Mimo strategicznego położenia, grubych murów i masywnej konstrukcji zamek nie oparł się oblężeniu powstańców Związku Pruskiego w poł. XV w. Ocalałych, zbiegłych Krzyżaków bezlitośnie topiono w okolicznych jeziorach i bagnach. Ryn domki

stary_ryn_09W krzyżackie władanie powrócił po niespełna roku, odbity przez zaciężne wojska. Wraz z zamkiem rozwijała się osada (podzamcze), która dała początek przyszłemu miastu. W końcu XV w. podzamcze otrzymało prawo osiedla targowego, co w znacznym stopniu przyczyniło się do jego rozwoju. W XVI w. Ryn stal się centrum administracyjno – osiedleńczym. Po likwidacji Zakonu utworzono tu Starostwo Prus Książęcych. Niestety najazd Tatarów w poł XVII w. rozwiał wszelkie marzenia o dalszym rozwoju. Najeźdźcy część mieszkańców wzięli w jasyr, resztę wycięli w pień, pustosząc i paląc osadę. Ocalał jedynie zamek. W pół wieku później epidemia dżumy dokonała tak wielkich spustoszeń, że niektóre wsie wyludniły się niemal całkowicie. Pozostali przy życiu mieszkańcy opuszczali swoje domostwa chroniąc się w pobliskich lasach.

widok od strony Jeziora Ryńskiego na Rynstary_ryn_01Bodźcem do dalszego rozwoju Rynu stała się zmiana jego statusu. Król Prus Fryderyk I nadał 21 lipca 1723 roku prawa miejskie dla Rynu. Od tego roku Ryn posiadał Radę Miejską z Burmistrzem na czele oraz ławę, czyli sąd miejski. Wybrukowano ulice, ustawiono urządzenia przeciwpożarowe i wagę publiczną. Przybywającym tu osadnikom oferowano wiele przywilejów. Przyznawano bezpłatnie plac pod budowę domu, pokrywając jedną trzecią kosztów. Zezwalano na bezpłatny wyrąb drzew itd. Do końca XVIII w. Ryn był miastem czysto polskim. W XIX w. zaczęto prowadzić systematyczną i stanowczą kcję germanizacyjną. Sprowadzano nowych osadników z Niemiec, ograniczając lub nawet zakazując osiedlania Polakom. W połowie XIX w. stosunek ludności polskiej do niemieckiej wynosił 2 do 1. Podczas ogłoszonego w 1920 r. plebiscytu za Polską nie padł już ani jeden głos.

Budynek uzdrowiska nad jeziorem OłówW roku 1923 przewodnik po Mazurach notuje: „Ryn, miasteczko zniemczone o 2200 mieszkańcach zwane też po polsku Ryno (…) Prócz połączenia kolejowego do Rastemborka ma Ryn jeszcze połączenie omnibusem pocztowym do Sterławek, a w lecie parowcami do Lecu, Mikołajek i Rucian (…) Prócz zamku zabytków nie ma – odznacza się natomiast malowniczym położeniem na wzgórzu między dwoma jeziorami…”

stary_ryn_06Z czasem socjaldemokraci zdobyli parę mandatów w Radzie Miejskiej Rynu, a w wyborach do Reichstagu 1924 i 1928 roku zyskali ponad trzecia część ogółu głosów. W 1930 roku także komuniści odnotowali pierwszy sukces. W wyborach z 5-ego marca 1933 roku, już po dojściu Hitlera do władzy, na 1.111 ważnych głosów oddanych w Rynie, socjaldemokraci zyskali 140, a komuniści 118.

Ścieżka turystyczna przy jeziorze OłówPoczątek XX wieku nie zmienił zbytnio wyglądu miasta. Nowych budynków wznoszono bardzo mało. Miasto nie miało sali kinowej ani stałego kina. Z zakładów użyteczności publicznej zbudowano gazownię, podstację elektrowni i wodociągi. Druga Wojna Światowa przerwała rozwój miasta. W 1945 roku z 21 na 22 stycznia zarządzono ewakuacje ludności. Wojska radzieckie wkroczyły do Rynu 27 stycznia 1945 roku. W domach z miejscowych zostali tylko starcy. Niektóre budynki spłonęły. Wyglądem swym straszyły mury kościoła. Do miasta powróciła część zasiedziałych tu Mazurów. Przybyli też ze swoimi rodzinami robotnicy przymusowi i byli więźniowie zamkowych cel, których hitlerowcy nie zdążyli wymordować. Powstała radziecka komendantura miasta Ryn.

stary_ryn_08Dnia 22 lipca 1945 roku ustanowiono stałą władzę polską. Jesienią 1946 roku, gdy życie się unormowało, komendantura radziecka opuściła miasto. Wznowiona została nauka w szkole (istniejącej od 1529 roku) i organizowane były kursy repolonizacyjne dla Mazurów. Istniała też poczta i nadleśnictwo. Powstały liczne placówki handlowe i usługowe. Zamek pokrzyżacki co jakiś czas zmieniał właścicieli i ciągle był tylko częściowo wykorzystany.

Uruchomiona została kolejka wąskotorowa i komunikacja PKS. Od 16 stycznia 1949 roku działać zaczęła biblioteka miejska. Powstała też Spółdzielnia Pracy Inwalidów „Zorza”. Utworzone zostały także: ośrodek zdrowia z izbą porodową, apteka, ośrodek weterynaryjny, wyremontowana przystań dla statków i utworzone kąpieliska.

Społeczeństwo miasta systematycznie co roku pracowało nad jego upiększaniem. Rozrosła się szkoła. Uruchomiono Dom Kultury, ułożono asfalt na trasie Ryn-Olsztyn i Ryn-Sterławki. Autobusy rozpoczęły regularne kursy.

Świątynia w Górzance-karpacka perła pod wiekowym dębem

Spośród kilkuset bieszczadzkich świątyń w ciągu ostatnich lat szczególną uwagę turystów przykuwa niewielki drewniany budynek sakralny w Górzance. Obecnie pełni on rolę kościoła parafialnego pw. Wniebowstąpienia Pana Jezusa. Solina pokoje do wynajęcia Postawiono go w 1718 roku, prawdopodobnie pełnił rolę łacińskiej kaplicy dworskiej, jednakże we wsi oprócz katolików obrządku łacińskiego mieszkali również Rusini – wierni obrządku wschodniego. Ci ostatni dzięki działaniom austriackiego zaborcy stali się w roku 1835 właścicielami omawianej świątyni, którą rozbudowano i 10 sierpnia poświęcono jako cerkiew pw. Świętej Paraskewy. Podobnie jak i inne bieszczadzkie obiekty sakralne Bieszczady noclegi tanie obrządku wschodniego, górzańska cerkiew po II Wojnie Światowej przez ponad dwadzieścia lat stała opuszczona i zamknięta. W czasach PRL-u nikt z władz nie przejmował się tego typu budynkami, przed zniszczeniem nie uchroniło się prawie trzysta bieszczadzkich cerkwi. Przeznaczano je na budynki gospodarcze (w tym owczarnie), magazyny lub oddawano do rozbiórki, a  domki nad Soliną niektóre nawet wysadzano. Peryferyjne położenie i trudny dojazd przyczyniły się do tego, że cerkiew z Górzanki ocalała. Zniszczeniu uległy dwie świątynie w sąsiedniej Wołkowyi. Był to murowany kościół z 1842r z zabytkowymi organami, którego gruzy spoczywają na dnie zatoczki Zalewu Solińskiego oraz cerkiew greckokatolicka z 1833 r., po której została ruina parawanowej dzwonnicy, podmurówka i kilka nagrobków na przycerkiewnym cmentarzu. Obiekty te zburzono w październiku z 1967 roku, podając jako powód spiętrzanie wód powstającego Zalewu Solińskiego. Dzięki staraniom ks. Arcybiskupa Ignacego Tokarczuka i lokalnej społeczności w 1969 roku zezwolono na utworzenie w Górzance parafii rzymsko-katolickiej. Wydarzenie to poprzedziły represje stosowane przez władzę ludową na wiernych i kapłanach odprawiających msze przy kapliczce w Górzance i na cmentarzu przycerkiewnym w Wołkowyi. Bieszczady noclegi nad Soliną

Obecnie turyście przybywającemu do Górzanki towarzyszy zachwyt nad przepiękną doliną potoku Wołkowyjka. Nie brak tu miejsc noclegowych oraz atrakcji w postaci zorganizowanych przejazdów bryczkami i wozami taborowymi. Sercem Górzanki jest jednak drewniana świątynia, do której docieramy przechodząc przez most i wspinając się po schodach. Otaczają ją pomnikowe dęby i lipy, spośród których najstarszy dąb liczy sobie w obwodzie (na wysokości 130 cm od ziemi) 698 cm obwodu, co czyni go jednym z trzech największych dębów w Bieszczadach (obok „Starucha” z Łukowego i „Szumnego” z Kalnicy). Bieszczady domki Solina

Świątynia w Górzance jest budynkiem trzyczęściowym, drewnianym, postawionym na kamiennej podmurówce. Dach pokryty jest blachą, ściany oszalowane są deskami. U podstawy, gdzie kończy się drewniana część konstrukcji, wieńczy ją fartuch wykonany z gontu, czyli łupanych wzdłuż włókien deseczek.

Wchodzącym do świątyni ukazuje się unikatowe wnętrze z wieloma ciekawymi elementami wyposażenia charakterystycznego dla kościoła rzymsko- katolickiego i cerkwi greckokatolickiej. Zachował się tu barokowy łaciński ołtarz główny z przedstawieniem Marii Magdaleny Pokutnicy. Na ołtarzu tym znajduje się również osobliwe tabernakulum, gdzie na drzwiczkach znajdujemy wizerunek kostki chleba tzw. prosfory zamiast białej hostii, co świadczy o jego unickim charakterze. Elementami łacińskimi są ołtarze narożne: św. Michała Archanioła i Jana Chrzciciela z obrazem Chrystusa Ecce Homo.

Wyjątkowym miejscem w każdej cerkwi jest ikonostas, czyli ściana świętych obrazów. Oddziela on nawę, gdzie gromadzą się wierni, od prezbiterium, miejsca w którym kapłan spotyka się z Panem Bogiem. W Górzance zobaczymy fragmenty trzech ikonostasów. Najstarsze ikone (Chrystusa Pantokratora, proroków i krzyż) zawieszone zostały na ścianie nad zakrystią. Uwagę wszystkich zwiedzających przykuwa bez wątpienia płaskorzeźbiony ikonostas umieszczony w ramie nad ołtarzem. Jest on prawdziwym unikatem w skali Karpat. Wykonany został w 1756 roku z lipowego drewna. Zdjęto go na początku XX w., gdyż uznano go za niekanoniczny i po jego demontażu płaskorzeźby zastąpiono ikonami, które obecnie można podziwiać na chórze w zachodniej części nawy. Płaskorzeźbiony ikonostas przez ponad 100 lat przechowywany był w świątyni. Odnowiony i zrekonstruowany w latach 2003-2013 stał się magnesem przyciągającym turystów z Polski i zagranicy. Pod efektowną drewnianą kotarą, która symbolizuje zasłonę Świątyni Jerozolimskiej (lub scenę na niebie towarzyszącą śmierci Zbawiciela) znajduje się scena Ukrzyżowania. U podstawy krzyża umieszczono narzędzia Męki Pańskiej: gwoździe, młotek, obcęgi, gąbka, rózgi, kości do gry i sukna. Po prawej stronie krzyża widoczna jest sylwetka Archanioła Gabriela. Po prawej i lewej stronie sceny pasyjnej wykonano wizerunki proroków i patriarchów starotestamentowych. Kolejne przedstawienia umiejscowione poniżej, ukazują oblicze Chrystusa Pantokratora – Władcy Wszechświata w otoczeniu dwunastu uczniów – apostołów. Każdy z nich przedstawiony jest z atrybutem (narzędziem ich męczeńskiej śmierci lub Ewangelią). Dolna część ikonostasu, aby nie zasłaniać ołtarza, została umieszczona na południowej ścianie prezbiterium. Znajdują się tam ikony świąteczne, czyli prazdniki rozpoczynające się świętem Narodzenia Maryi Panny i zakończone ikoną Podwyższenia Krzyża Świętego. Poniżej prazdników widnieje się rząd ikon namiestnych przedzielonych charakterystycznymi otworami: wrotami carskimi (pośrodku) i dwoma wrotami diakońskimi (umiejscowionymi symetrycznie po bokach). Od lewej rząd ten zaczyna się wizerunkiem św. Mikołaja, najczęściej spotykanego świętego, przedstawianego na karpackich ikonach. Kolejną ikoną jest Maryja z Dzieciatkiem w typie Hodegetria, czyli Matka Boska Przewodniczka, dłonią wskazującą na Króla Świata. Wrota Carskie przedstawiają scenę Zwiastowania, zwieńczoną kielichem obfitości. Nad wrotami carskimi znajduje się przedstawienie Ostatniej Wieczerzy. Następną ikoną po prawej stronie wrót carskich jest oblicze Chrystusa Nauczającego z otwartymi stronami Ewangelii w lewej dłoni. Niezmiennie w każdym ikonostasie (pierwsza od prawej strony) umieszczona jest ikona chramowa, ukazująca patrona świątyni. W Górzance mamy do czynienia z św. Paraskewą, która w III w n.e. zginęła śmiercią męczeńską za wiarę, w Ikonum na terenie dzisiejszej Turcji. Jest ona patronką narzeczonych i domowego ogniska.

Całe wnętrze świątyni pokrywa polichromia, odnajdujemy ją na drewnianych ścianach i zawieszonych płaskich stropach. W sklepieniu nawy przedstawiono wizerunek Trójcy św. z czterema ewangelistami w narożnikach. W prezbiterium mieści się wizerunek Boga Ojca w otoczeniu cherubinów. Pozostałymi ciekawymi elementami świątyni w Górzance są fragmenty wyposażenia ze zniszczonego kościoła z Wołkowyi: dwie figury przy tabernakulum (św. Stanisław Biskup i św. Kazimierz Królewicz), konfesjonały, stacje drogi krzyżowej, ołtarz boczny Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Antoniego, krzyż przy ołtarzu, ambona, obraz św. Józefa i obraz Matki Bożej Niepokalanej.

Wyjątkowość Górzanki na tle innych bieszczadzkich świątyń podkreślają nie tylko osobliwości w postaci starodrzewia, wyposażenia kościoła i jego ciekawej historii. Tworzą ją także ludzie, którzy walczyli o swoją świątynię, szanowali wschodnie i zachodnie elementy wyznań oraz przyczynili się do ukazania jej ekumenicznej treści. Klimat świątyni w Górzance tworzą również historie z życia kapłanów z nią związanych: ks. Adama Bileckiego wielkiego patrioty i działacza niepodległościowego (przy cerkwi znajduje się dzwonnica parawanowa z wmurowaną pamiątkową tablicą upamiętniającą jego sylwetkę) oraz ks. Jana Siuzdaka – proboszcza z Wołkowyi, który poniósł męczeńską śmierć w hitlerowskich obozach zagłady. Najnowsza historia omawianej świątyni jest dziełem wyjątkowego kapłana – ks. Piotra Bartnika, przewodnika górskiego, bez którego udziału wielu ludzi gór (przewodników górskich, goprowców i miłośników Bieszczadów) nie wyobraża sobie drogi Krzyżowej na Tarnicę, czy Mszy św. w opuszczonej cerkwi w Łopience. Dzięki jego ciężkiej pracy, uporowi, umiejętności zjednywania ludzi i rozpalania w ich sercach płomienia wiary, dziś możemy dziś podziwiać ponad 300-letną historię przepięknej budowli sakralnej w sercu Bieszczadów.

Kościół w Krościenku

Kościół pod wezwaniem Wszystkich Świetych – każdy kto choć trochę zainteresowany jest zabytkami architektonicznymi powinien zobaczyć tę godną uwagi budowlę. Wybudowano ją przy rynku w Krościenko noclegi nad Dunajcem. Choć wygląd zewnętrzny kościoła nie wskazuje na to, aby był on szczególnie ważnym zabytkiem, to jednak w jego wnętrzu znajduje się naprawę wiele cennych skarbów, o których niewiele z nas tak naprawdę wie. noclegi Krościenko

Kilka słów na temat historii parafii

Budowla powstała prawdopodobnie około 1350 roku. Nie mniej jednak nie dysponujemy żadnymi dokumentami, które byłyby w stanie ją uwiarygodnić. Cała dokumentacja prawdopodobnie zaginęła. Niektórzy historycy datują powstanie kościoła pod wezwaniem Wszystkich Świętych jeszcze wcześniej. Wiadomo, że z XIV wieku pochodzi prezbiterium, z kolei nawa z swym obecnym kształcie została wykonana około wieku XVI. Cztery lata po wzniesieniu budowli miał miejsce pożar, w wyniku którego kościół bardzo ucierpiał.

W 1527 do parafii noclegi w Krościenku przyłączono parafię ze Szczawnicy, która z powodu niewydolności finansowej nie była w stanie sama utrzymać proboszcza, po kilku latach dołączono jeszcze parafię w Grywałdzie. To stało się przyczyną licznych zatargów pomiędzy poszczególnymi proboszczami, a wójtami i mieszczanami. Od 1938 roku kościół jest częścią diecezji tarnowskiej, a dołączone wcześniej parafie stały się samodzielnymi jednostkami administracyjnymi. Krościenko pokoje do wynajęcia

Wygląd wnętrza kościoła

Jak już wcześniej zostało powiedziane najważniejsze „skarby” świątyni znajdują się w jej wnętrzu. Na uwagę zasługuje przede wszystkim gotycka chrzcielnica, zdobiona herbami oraz orłem w koronie, którą jak głosi legenda ofiarował kościołowi w 1493 roku sam król Jan Olbracht. Prezbiterium wzniesione także w stylu gotyckim mieści ołtarz główny oraz mniejsze ołtarze przeznaczone niegdyś do odprawiania prywatnych mszy. Na ścianach prezbiterium znajduje się kolejny cenny zabytek – polichromia ze scenami życia św. Barbary. Z kolei w nawie głównej również znajduje się przepiękna polichromia namalowana przez Jakuba Koraba z Nowego Targu, która pochodzi z końca XVI wieku. Jest to tak zwana „biblia pauperum”, zawierająca sceny biblijne oraz legendarne. Krościenko pensjonaty

Czorsztyn

Czorsztyn noclegi – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Czorsztyn. Położona jest na wschodnim skraju Kotliny Orawsko-Nowotarskiej, na pograniczu Pienin i Gorców nad Zbiornikiem Czorsztyńskim. Obecny noclegi Czorsztyn był do momentu powstania zbiornika retencyjnego znany jako Czorsztyn Nadzamcze. Sama wieś Czorsztyn mieściła się u podnóża Zamku Czorsztyńskiego. Część Czorsztyna mieszcząca m.in. siedzibę władz gminy Czorsztyn, znajdowała się w bezpośrednim sąsiedztwie skrzyżowania znajdującego się ok. 1,5 km od wsi Czorsztyn pokoje gościnne, w kierunku Nowego Targu.
Miejscowość turystyczna i wypoczynkowa z rozwiniętą infrastrukturą turystyczną: baza noclegowa, przystań statków spacerowych, znakowany szlak turystyczny.
Wieś Czorsztyn pensjonaty (dawny niem. Zornsteyn (1395), Schorstein (1777) kamień gniewu), lokowana była na początku XIII wieku podobnie jak pobliski Grywałd, Dursztyn, Frydman, Falsztyn, Rychwałd i inne przez osadników niemieckich sprowadzanych przez króla węgierskiego Andrzeja II.
W roku 1246 właścicielem zamku w Czorsztynie był Piotr Wydżga, szlachcic ziemi krakowskiej herbu Janina, następnie krzyżowiec, był on również właścicielem zamku Rytra, Łącka oraz zamku Lemiasz.
W okresie panowania króla Kazimierza III Wielkiego zamek ten został obwarowany murami.
Od pietnastego wieku starostwo (m.in. własność Zawiszy Czarnego). Zamek spalony w 1433 r. przez husytów, następnie odbudowany. Ośrodek powstania chłopskiego Kostki Napierskiego w 1651, w latach 1768–1782 punkt oporu konfederatów barskich. Powolna degradacja zamku od pożaru w 1792 r.
W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim. W tym okresie został rozpoczęty i ostatecznie zrealizowany plan budowy zbiornika retencyjnego znanego obecnie jako Jezioro Czorsztyńskie (Zbiornik Czorsztyński). Powstanie owego zbiornika zamknęło historię starego Czorsztyna mieszczącego się u podnóża Zamku Czorsztyńskiego oraz rozpoczęło historię nowego noclegi w Czorsztynie powstałego z rozbudowy Czorsztyna Nadzamcze.
Zabytki:
-ruiny gotyckiego zamku z XIV wieku w granicach rezerwatu krajobrazowego
-kaplica z przełomu XVIII i XIX wieku.

Maniowy

Maniowy noclegio największa wieś w gminie Czorsztyn, od roku 1993 jest siedzibą Urzędu Gminy. Jej powstanie powiązane jest budową sztucznego zbiornika – Jeziora Czorsztyńskiego, którego wody całkowicie zalały Stare Maniowy istniejące od 1326 roku. Dzisiejsze Maniowy agroturystyka, choć w całości przeniesione z dna zbiornika czorsztyńskiego na południowe zbocza Gorców, w niczym nie przypominają dawnej osady. W zabudowie wsi dominuje nowoczesna architektura, z zauważalną okazałą bryłą kościoła p.w. św. Mikołaja. Interesującym zabytkiem jest przeniesiona na nowy cmentarz drewniana cmentarna kaplica św. Sebastiana z 1772 roku.

Umiejscowienie wsi w bezpośrednim sąsiedztwie lasów i jeziora daje wiele wspaniałych możliwości aktywnego spędzenia wolnego czasu.

Wioska musiała zostać przeniesiona, gdy zlokalizowana była w czaszy planowanego już od 1905 roku Jeziora Czorsztyńskiego – dużego zbiornika retencyjnego na Dunajcu.

Ludzie nie szybko pogodzili się ze swoim losem. Wielu nie chciało uwierzyć, że woda może podejść pod ich domy. Najtrudniej było przekonać do przenosin starszych mieszkańców osady. Dziś sporo z nich pomimo tęsknoty za przeszłością przyznaje, że przy takim stanie Dunajca jak w wakacje 1997 r. z całą pewnością duży fragment wioski zostałaby zalany przez powódź. A w nowych Maniowach z całą pewnością nam to jeszcze długo nie zagraża. Zaczyna się zresztą nowy rozdział w dziejach wsi, staje się ona powoli małym zagłębiem turystycznym. Jezioro Czorsztyńskie sprawia, że noclegi Maniowy stają się coraz bardziej interesująca alternatywą dla Szczawnicy czy Zakopanego.

Pierwsze zabudowania Nowych Maniów, wsi utworzonej na odkrytym, południowym stoku Runka powstały już w roku 1974. Ale prawdziwego tempa prace budowlane nabrały dopiero rok później, wczesną wiosną, gdyż marzec tego roku był wyjątkowo ciepły. A budowanie takiego osiedla w tamtych latach nie było łatwe. Trzeba było przecież wielkie ilości materiałów budowlanych nie istniał przecież w tamtych czasach wolny rynek, tylko przydziały, limity, rozdzielniki itp. Maniowy pokoje gościnne

Cisna

Cisna pokoje gościnne jest miejscowością gminną, zlokalizowaną w dolinie rzeki Solinki. Można tu dotrzeć z trzech kierunków: od Komańczy, od Ustrzyk Górnych oraz z Leska.

Miejscowość powstała, według różnych źródeł w roku 1522, lub 1552, założona przez rodzinę Balów. W połowie XVIII w. stała się własnością rodziny Fredrów. Na początku XIX w. powstała w Cisnej huta żelaza, którą wybudował ojciec Aleksandra Fredry – hrabia Jacek Fredro. Huta produkowała dość mało, przetapiano około 700 q surowca Cisna agroturystyka.

Z ciekawszych obiektów architektonicznych położony jest w Cisnej murowany kościół św. Stanisława Biskupa, który został wybudowany w roku 1914 a powiększony w 1981. Parafię utworzono w 1958, poprzez wyłączenie jej z parafii baligrodzkiej.

Współcześnie Cisna noclegi jest ważnym ośrodkiem dla ruchu turystycznego, w sezonie jest oblegana przez wielbicieli Bieszczadów, którzy bądź to zatrzymują się tutaj na dłużej, bądź to wyruszają stąd dalej w kierunku połonin, Wetliny i Ustrzyk Górnych a także w inne urokliwe rejony Bieszczadów. W wyniku wzmożonego w sezonie ruchu, znajduję się w Cisnej wiele obiektów gastronomicznych, sklepów z pamiątkami i miejsc noclegowych.

Najbardziej znaną atrakcją jest stacja „bieszczadzkiej kolejki wąskotorowej” w pobliskim Majdanie z dawną „ciuchcią”, wagonikami, izbą tradycji itp. W Cisnej zaś rosnącym zainteresowaniem turystów cieszy się restauracja „Siekierezada”, izba przyrodniczo-leśna „Dziupla”, galerie z dziełami artystów bieszczadzkich i punkty pamiątkarskie.

noclegi Cisna nadaje się doskonale także do wypoczynku mniej aktywnego, jest kilka miejsc, w których można posiedzieć nad Solinką (za wspomnianą restauracją oraz w dole, na zakręcie przy samym wjeździe do Cisnej od strony Majdanu), sporo tras na dłuższe i krótsze spacery, a także wycieczki samochodowe w okolice tej miejscowości, np. do Terki, Buku, Łopienki, rezerwatu Sine Wiry, Wetliny, Baligrodu, czy rejonu Przełęczy Żebrak a także do Roztok Górnych, skąd przez przełęcz nad Roztokami można przejść do wsi Ruske na Słowacji noclegi w Cisnej.